Żywienie w polskich żłobkach i przedszkolach – czy jest czym się martwić?

Żywienie w polskich żłobkach i przedszkolach to temat rzeka. Zarówno rodzice jak i same placówki mają różnorakie podejście do tematu żywienia dzieci. Tematu, który jest kluczowy w kwestii rozwoju i zdrowia naszych dzieci. Prawidłowe żywienie dziecka w pierwszych pięciu latach życia jest niezbędne dla wzrostu i rozwoju fizycznego i psychicznego, a także dla przyszłego zdrowia dziecka. Prawidłowe żywienie to istotny element profilaktyki nadwagi i otyłości czy niedoboru masy ciała, oraz innych chorób przewlekłych w populacji dzieci. Ma kluczowy wpływ na odporność dzieci i programowanie metaboliczne, czyli ryzyko chorób dieto-zależnych jak np. cukrzyca czy choroby serca. Dlatego tak istotne jest aby posiłki dla dzieci były zawsze przygotowywane zgodnie z zasadami racjonalnego żywienia i dostarczały odpowiednią ilość energii i składników pokarmowych. Warto tu podkreślić, że okres pomiędzy 1 a 3 rokiem życia dziecka jest okresem krytycznym do rozwoju określonych preferencji i nawyków żywieniowych.

Osobą odpowiedzialną za wykształcenie odpowiednich nawyków jest oczywiście rodzic lub opiekun dziecka. Jednak czy tylko on? Dzieci, które uczęszczają do placówek, spędzają w nich sporo czasu. Dlatego odpowiedzialność spada także w dużym stopniu na żłobki i przedszkola. Na szczęście to jak one funkcjonują jest prawnie regulowane.

Istnieją zapisy prawne regulujące kwestie żywienia dzieci. Ale jak to wygląda w praktyce?

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. reguluje kwestie żywienia w jednostkach systemu oświaty. Jednak  zawarte w nim wytyczne dla przedszkoli są dosyć ogólne i pozostawiają szerokie pole do interpretacji. Organem kontrolującym jest sanepid, który często sprawdza jakości wyżywienia w placówkach ograniczając się jedynie do kontrolowania warunków, w jakich dzieci jedzą. Natomiast żłobkowa dieta powinna być zgodna z normami żywienia, jakie w 2017 r. zaktualizował Instytut Żywności i Żywienia. Tu wytyczne są już bardziej szczegółowo podane z praktycznymi zaleceniami w opublikowanym poradniku. Jednak problemem jest to, że nie wszystkie placówki o nich wiedzą. A gdy mają ich świadomość, to nie zawsze się do nich stosują.

Żłobki i przedszkola potrzebują wsparcia w zakresie żywienia dzieci

Mimo istniejących zaleceń i norm żywieniowych, których wdrożenie niestety nie jest monitorowane, żywienie w polskich placówkach wygląda bardzo różnie i na pewno wymaga poprawy. Zarówno żłobki jak i przedszkola potrzebują wsparcia w tym temacie. Wystarczy przejrzeć fora i grupy dla rodziców a znajdziesz tam miliony komentarzy na ten temat. Rodzice skarżą się na jadłospisy, które często  są mało urozmaicone i nieodpowiednio zbilansowane. Pełno w nich cukru, soli, przetworzonego mięsa oraz słodkich przekąsek i napojów. Drożdżówki, nutella i naleśniki z dżemem to częstszy widok niż na przykład kanapki z humusem i papryką. Znaleźć można także przykłady placówek, które nie tylko wprowadzają złe nawyki żywieniowe, ale także stosują niewychowawcze i szkodliwe metody dyscypliny. Używając na przykład słodyczy jako nagrody. Podkreśla to fakt, że sam jadłospis i kontrola jego jakości to za mało – monitorowanie praktyk żywieniowych jest równie istotne.

Posiłki w polskich przedszkolach skontrolowała także sieć obywatelska Watchdog Polska.

Co wykazał ich raport z 2018 roku? Jednym z ogólnopolskich zaleceń jest dodawanie warzyw i owoców do wszystkich posiłków. Spośród przebadanych 23 placówek robiły to jedynie dwie. Co więcej, podano przykłady gdzie dzieciom podawane były zupki z proszku, których zgodnie z wytycznymi nie powinno się znaleźć w jadłospisie dzieci. Ponadto raport pokazał, że w jadłospisach przedszkolnych często także brakuje produktów pełnoziarnistych. Króluje za to cukier. Tylko w jednym z przebadanych przedszkoli nie dosładzało się potraw i napojów. W kilku innych używa się do tego celu miodu lub cukru. Pojawiają się również słodycze, które podawane były w prawie każdym przebadanym przedszkolu.

Słodycze

Temat słodyczy jest jednym z tematów wzbudzającym wiele skrajnych emocji. Gdy jedni rodzice robią wszystko, by ich dzieci potrafiły obyć się bez cukru, inni uważają, że eliminacja słodyczy to zabieranie ich dzieciom dzieciństwa. To samo dotyczy się dyrekcji placówek, wśród których stosunek do żywienia i słodyczy jest także bardzo rozbieżny.

Problem ten jest bardzo widoczny w wielu komentarzach rodziców, którzy wspominają o tym, że czują się odosobnieni w swojej postawie. Gdy zgłaszają problem radzie rodziców lub dyrekcji szukając wspólnego dialogu i rozwiązania, niestety spotykają się z brakiem zrozumienia. A nawet i oskarżeniami. To z kolei świadczy, że wśród większości rodziców i opiekunów, a także wśród pracowników placówek panuje zupełna nieświadomość w sprawach zdrowego odżywiania.

Z drugiej strony, wiele placówek chętnie chwali się zdrowym jadłospisem. Wystarczy przejrzeć oferty żłobków i przedszkoli. Jednak gdy przyjrzymy się z bliska posiłkom serwowanym w tych placówkach, okazuje się, że znajdziemy w nich słodzone napoje czy przetworzone produkty. A ilość warzyw lub roślin strączkowych jest także minimalna.

Co prawda istnieją, i trzeba o tym także wspomnieć, placówki, gdzie dzieci mają dostęp do dobrze zbilansowanej diety bogatej w różnorodne sezonowe i lokalne produkty, wiele warzyw i roślin strączkowych. Jednak jest ich zdecydowanie mniej.

Dlatego same zalecenia i normy żywieniowe to za mało. Aktywna polityka żywieniowa jest tu kluczowym elementem, którego brakuje

Powyższe fakty są bardzo niepokojące biorąc pod uwagę fakt, jak istotne jest żywienie dzieci w pierwszych ich latach życia. Realizacja jadłospisów zgodnie z normami żywienia i zaleceniami ekspertów kształtuje prawidłowe nawyki i preferencje smakowe, edukuje i rozwija umiejętności poznawcze dziecka. Choć wiedza i podejście rodziców może się różnic w tej kwestii, normy żywieniowe i zalecenia powinny być przestrzegane. Posyłając dziecko do żłobka lub przedszkola, rodzić powinien mieć gwarancję, że żywienie jest tam zgodne z zaleceniami dla danej grupy wiekowej.

Dlatego powstała ogólnopolska kampania Zdrowie Malucha

Misją kampanii „Zdrowie Malucha” jest podniesienie standardów żywieniowych w polskich placówkach tak aby każde dziecko niezależnie od pochodzenia, miejsca zamieszkania, czy statusu społecznego, miało dostęp do zdrowej i zbilansowanej diety. W trosce o zdrowie najmłodszych jest zapewnienie żywienia zgodnego z potrzebami rozwijającego się organizmu, wyrażonymi w postaci norm i zasad żywienia, które są zgodne ze standardami europejskimi. Dzieci spędzają w placówkach większość swojego czasu, więc na żłobki i przedszkola spada bardzo duża odpowiedzialność za obecne i przyszłe zdrowie dzieci.

Żłobek i przedszkole to także miejsca, które mają możliwość i powinny oprócz serwowania prawidłowo skomponowanych posiłków, pełnić zadania z zakresu edukacji żywieniowej, zarówno dzieci, jak i ich rodziców oraz całego personelu. Każdy kto sprawuje opiekę nad dzieckiem powinien znać aktualne normy i podstawowe zasady żywienia małych dzieci. Ważne jest aby działać na każdym szczeblu i aby personel placówek współpracował bardzo blisko z rodzicami a oni z nimi.

Przywołane wyżej badania i przykłady na temat postępowania żywieniowego u małych dzieci podkreślają konieczność i pilność tych działań. Ważne jest nie tylko wprowadzenie jasnych wytycznych, edukacja żywieniowa, ale przede wszystkim przestrzeganie, monitorowanie i uaktualnianie aktualnych norm. A co za tym idzie, wsparcie rodziców i personel żłobków i przedszkoli w kształtowaniu prawidłowych nawyków. Certyfikacja placówek to rozwiązanie, które zapewni .

Głównym zadaniem programu „Zdrowie Malucha” jest:

• współpraca z dyrekcją, personelem, rodzicami i opiekunami nad wdrożeniem aktywnej polityki żywieniowej
• wprowadzenie jasnych zaleceń z praktycznymi wskazówkami dotyczącmi prawidłowego postępowania w żywieniu zbiorowym najmłodszych dzieci
• edukacja rodziców, dzieci, personelu i dyrekcji placówek na temat zdrowego żywienia
• wdrożenie i przestrzeganie wspólnie utworzonej listy standardów
• monitorowanie tych standardów dzięki championom kampanii
• nagradzanie i wyróżnienie placówek spełniających wymogi certyfikacji „zdrowie malucha”

Podsumowanie

Placówki chętnie inwestują w coraz lepsze zajęcia dodatkowe dla dzieci, dbają o wystrój sali i placu zabaw, zakupują zabawki i pomoce naukowe, a  jedzenie bywa traktowane powierzchownie. Może to wynikać z braku wiedzy i świadomości, odpowiednich środków, czasu czy  innych priorytetów. Lub najzwyczajniej z powodu braku wsparcia dla placówek w tej kwestii.

Należy podkreślić, że żywienie dzieci w żłobkach i przedszkolach to temat bardzo złożony: stawka żywieniowa, cena produktów i ich jakość, pochodzenie produktów, sposób przyrządzenia, ilość, wielkość porcji, nawyki żywieniowe dzieci wyniesione z domu, wiedza personelu na temat potrzeb żywieniowych małych dzieci, atmosfera panująca podczas posiłków w placówkach, nawyki żywieniowe opiekunów, liczba dzieci w placówkach o różnorodnych preferencjach żywieniowych. To wszystko trzeba wziąć pod uwagę co nie jest proste. A składa się na to co i jak nasze dzieci jedzą w żłobkach i przedszkolach. 

Choć temat jest złożony, to trzeba podkreślić, że błędy popełniane w planowaniu i realizacji żywienia dzieci, zarówno w żłobkach jak i w domach, niosą długotrwałe konsekwencje zdrowotne, i powinny być ważnym priorytetem. Wiele z chorób cywilizacyjnych, jak cukrzyca typu 2, czy nadciśnienie jest w znacznym stopniu wynikiem niewłaściwej diety i niezdrowego trybu życia. Coraz bardziej powszechne są też alergie u dzieci. Tutaj podejście placówek do tej kwestii także się miedzy sobą różni. Wielu rodziców pozostaje bez pomocy lub odpowiedniego wsparcia. Natomiast liczba dzieci z nadwagą rośnie z roku na rok. Niepokojące jest również tempo wzrostu tego współczynnika.

Ogólnopolska kampania „Zdrowie Malucha” dąży do polepszenia standardów żywieniowych w placówkach poprzez wdrożenie jasnych standardów, zaoferowanie wsparcia i certyfikację aktywnych w programie placówek. Wyróżnienie certyfikatem to deklaracja placówki jak istotne jest dla niej dobro dziecka i jego obecne oraz przyszłe zdrowie. To potwierdzenie wysokich standardów placówki z wdrożoną polityką żywieniową, w której dzieci mają dostęp do kulinarnych zabaw a jadłospis jest przygotowany z uwagą i troską o zdrowie dzieci.

Więcej na temat kampanii można przeczytać tutaj

Zaproszenie do badania online i prezent w podziękowaniu za udział

Jednym z celów kampanii jest współpraca z rodzicami i pracownikami żłobków i przedszkoli. Kluczowe jest zbadanie trudności z jakimi borykają się rodzice i dyrekcja w kwestii żywienia dzieci. Stąd powstało pierwsze badanie online mające na celu poznanie oczekiwań i doświadczeń rodziców w kwestii jadłospisu i praktyk żywieniowych w placówkach.   

Dlatego prosimy rodziców i opiekunów do wypełnienie krótkiego kwestionariusza online dostępnego pod poniższym linkiem: 

Badanie online dla rodziców

Badanie online dla dyrekcji/pracowników żłobków/przedszkoli

Każdy kto wypełni formularz otrzyma także prezent w postaci mini-ebooka z przepisami na zdrowe ciasteczka dla dzieci